Wie bepaalt wie mag vliegen op Schiphol?

Het wordt steeds drukker op Schiphol. Diverse media stellen dat Schiphol daarom steeds strenger wordt met het verdelen van de landingsrechten en zelfs landingsrechten intrekt voor bijvoorbeeld vrachtvluchten. Dat Schiphol bepaalt wie er mag stijgen en landen is echter een veel voorkomend misverstand.

In Nederland worden de zogeheten slots namelijk uitgegeven door de onafhankelijke Stichting Airport Coordination Netherlands; de slotcoördinator. Een slot geeft een luchtvaartmaatschappij het recht om op een bepaalde tijd te landen of op te stijgen.

Use it or lose it

Twee keer per jaar, een paar maanden voor het begin van het winter- en zomerseizoen, geeft de slotcoördinator de slots uit aan de hand van wettelijk vastgestelde regels. Daarbij geldt het principe use it or lose it.

Als een luchtvaartmaatschappij 80 procent van de toegewezen slots heeft gebruikt, is een historisch recht opgebouwd. De vluchten kunnen het volgende seizoen automatisch weer gevlogen worden door die luchtvaartmaatschappij. Een luchtvaartmaatschappij die minder dan 80 procent van de toegewezen slots benut, verliest volgens de regels automatisch die plekken.

Minder slots

Juist daar wringt de schoen voor vrachtvluchten. De vrachtvervoerders wisten hun historische slots niet te behouden, omdat ze minder regelmatig vliegen vanwege hun flexibele manier van werken. De slots komen dan beschikbaar voor andere luchtvaartmaatschappijen. Hoe die vervolgens worden verdeeld, bepaalt de slotcoördinator. Die doet dat op basis van nationale en internationale regelgeving, de Worldwide Slot Guidelines die zijn opgesteld door IATA (International Air Transport Association) en de capaciteitsdeclaratie die Schiphol vaststelt waarin de beschikbare capaciteit in vliegbewegingen staat.

Tot nu toe had de ’80 procent-regel’ weinig gevolgen voor de vrachtvliegers, omdat er altijd voldoende slots waren om aan te vragen. Maar nu Schiphol richting de capaciteitsgrens van 500.000 vluchten per jaar (tot en met 2020) gaat is er sprake van schaarste en daarmee zijn er nauwelijks meer slots te krijgen.

Local rule

De onafhankelijke slot coördinator gaat ook over de herverdeling van niet gebruikte slots. Een oplossing voor de vrachtsector zou een ‘local rule’ kunnen zijn voor slots die nog beschikbaar zijn of vrijkomen. Kort gezegd zou dat betekenen dat luchtvrachtmaatschappijen lokaal, in Nederland, onder bepaalde voorwaarden voorrang krijgen bij de herverdeling van deze slots.

Zo’n local rule moet worden besproken in het ‘Coördinatiecomité’ waarin alle airlines die op Schiphol vliegen zijn vertegenwoordigd. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat kan een voorstel vervolgens goedkeuren. De vrachtpartijen deden in dat comité eerder al een voorstel voor een local rule. Het merendeel van de luchtvaartmaatschappijen was echter tegen het voorstel, waardoor het ministerie hierover geen besluit nam.

Nieuw voorstel
Met het oog op het grote belang van luchtvracht voor de mainport Schiphol en de werkgelegenheid in de vrachtsector, heeft voormalig staatssecretaris Dijksma van Infrastructuur en Milieu nu aan Schiphol gevraagd om met een door de Nederlandse luchtvaartsector gedragen voorstel voor een local rule te komen. Schiphol verkent op dit moment de mogelijkheden daarvoor.